«Ενσυναίσθηση και Συμπόνια», (μέρος α’)

Εσείς γνωρίζετε ποιες είναι οι διαφορές τους και γιατί μας είναι τόσο σημαντικές;

Πολλές φορές (λανθασμένα) θεωρούμε ότι, οι μεγαλύτερες ηγετικές προσωπικότητες νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους και πως αυτό είναι και το μυστικό της επιτυχίας τους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η ενσυναίσθηση έχει αρχίσει να θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά μία ηγετικής προσωπικότητας. 

Συγκεκριμένα, διακεκριμένοι καθηγητές και επιχειρηματίες όπως είναι ο Ernst Wilson III (πρύτανης του AnnenbergSchool for Communication and Journalism του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια), υπογραμμίζουν την ενσυναίσθηση, ως το κύριο χαρακτηριστικό ενός πετυχημένου ηγέτη. Επίσης, το περιοδικό TIME, σε ένα πρόσφατο τεύχος του συμμερίζεται την άποψη του, αναφέροντας μελέτες του DDI που υποδεικνύουν ότι, η σωστή επικοινωνία και η κατανόηση είναι τα δύο σημαντικότερα χαρακτηριστικά μίας ηγετικής φιγούρας. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε πως ένα 20% των εταιριών με έδρα τις ΗΠΑ προσφέρουν εκπαίδευση ενσυναίσθησης (empathy training) στους διευθυντές και τους διαχειριστές τους.

Πολλές φορές βέβαια, φαίνεται να μπερδεύουμε την ενσυναίσθηση και τη συμπόνια. Δυο οντότητες που μοιάζουν να τέμνονται αλλά ωστόσο, διαφέρουν από την αρχή τους. Για να καταλάβουμε όμως τις διαφορές τους και προκειμένου να εκτιμήσουμε τα οφέλη τους, χρειάζεται αρχικά να κατανοήσουμε την κάθε μία ξεχωριστά. 

Ενσυναίσθηση

Με απλά λόγια, η ενσυναίσθηση είναι το να νιώθεις ότι (θεωρείς) ότι νιώθει και ο άλλος. Χάρη στη ραγδαία εξέλιξη των νευροεπιστημών τις τελευταίες δεκαετίες, επιστήμονες κατάφεραν να συνδέσουν αυτό το φαινόμενο με κάτι που ονομάζεται «κατοπτρικοί νευρώνες» ή αλλιώς «mirror neurons», οι οποίοι έχουν την ιδιότητα να μιμούνται το συναίσθημα που φαίνεται να νιώθει κάποιος άλλος. Για παράδειγμα, όταν βλέπουμε κάποιον να κόβει το δάχτυλό του, αυτομάτως, ενδέχεται να νιώσουμε ένα δείγμα αυτού του πόνου κι εμείς. 

Ωστόσο, η ενσυναίσθηση δεν επικεντρώνεται μόνο σε αρνητικά συναισθήματα. Μπορούμε να νιώσουμε συναισθήματα όπως χαρά και αυτοεκπλήρωση, όταν πιάνουμε στοιχεία αυτών των συναισθημάτων σε κάποιον άλλον.

Πολλές φορές όμως, αυτό το συναίσθημα δεν έρχεται κατευθείαν και θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε και λίγο τη φαντασία μας για να το νιώσουμε. Κάτι σαν την έκφραση «μπαίνω στα παπούτσια του άλλου». Αυτή η έκφραση ίσως να αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα για το πως η φαντασία μας σε συνδυασμό με τους κατοπτρικούς νευρώνες μπορούν να μας κάνουν να νιώσουμε τα συναισθήματα όσων μας περιβάλλουν.

Συμπόνια

Από την άλλη, η συμπόνια φαίνεται να πηγαίνει την ενσυναίσθηση ένα βήμα παραπέρα. Όταν έχεις συμπόνια, πέρα από το να αναγνωρίζεις και να νιώθεις τον πόνο του άλλου (ενσυναίσθηση), κάνεις το καλύτερο δυνατό για να τον απαλύνεις από αυτόν.

Επιστήμονες τα τελευταία χρόνια, έχουν εντοπίσει 4 επίπεδα, στάδια που σχετίζονται με την συμπόνια, αυτά είναι:

• Συνειδητοποίηση του πόνου.
• Συμπαθητική ανησυχία που σχετίζεται με το συναίσθημα του πόνου.
• Θέληση για ανακούφιση αυτής της ταλαιπωρίας του άλλου.
• Ανταπόκριση ή ετοιμότητα για ανακούφιση αυτού του πόνου.

Οι διαφορές μεταξύ των δύο οντοτήτων φαίνεται να είναι σχετικά απλές και προφανείς όπως, φαίνεται από τις περιγραφές τους. Όπως προαναφέραμε, η συμπόνια φαίνεται να είναι το επόμενο βήμα μετά την ενσυναίσθηση, αφού τα χαρακτηριστικά της συμπεριλαμβάνουν δράση, πέρα από την απλή κατανόηση της εκάστοτε κατάστασης. 

Οι διαφορές τους, ωστόσο, πέρα από το επιφανειακό τους επίπεδο, εντοπίζονται και σε βιολογικό. Οι νευροεπιστήμονες Tania Singer και Olga Klimecki, πραγματοποίησαν μελέτες που συγκρίνουν την ενσυναίσθηση και τη συμπόνια. Δύο πειραματικές ομάδες εκπαιδεύτηκαν για να ασκήσουν ενσυναίσθηση ή συμπόνια. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν συναρπαστικές διαφορές στην αντίδραση του εγκεφάλου στους δύο τύπους εκπαίδευσης. 

Πρώτον, η εκπαίδευση ενσυναίσθησης ενεργοποίησε την διέγερση στη νήσο, (περιοχή του εγκεφάλου που συνδέεται με το συναίσθημα και την αυτογνωσία) και την ενεργοποίηση στον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου (συνδέεται με το συναίσθημα και τη συνείδηση) καθώς και την καταγραφή του πόνου. Η ομάδα συμπόνιας, ωστόσο, διέγειρε τη δραστηριότητα στον μέσω κογχομετωπιαίο φλοιό (που συνδέεται με τη μάθηση και την ανταμοιβή στη λήψη αποφάσεων), καθώς και τη δραστηριότητα στο κοιλιακό ραβδωτό σώμα (επίσης συνδεδεμένο με το σύστημα ανταμοιβής). 

Δεύτερον, οι δύο τύποι εκπαίδευσης οδήγησαν σε πολύ διαφορετικά συναισθήματα και στάσεις απέναντι στη δράση. Η ομάδα ενσυναίσθησης φάνηκε να νιώθει να έχει ένα αίσθημα ενόχλησης αναφορικά με την ενσυναίσθηση. Η ομάδα συμπόνιας, από την άλλη, δημιούργησε ένα θετικό συναίσθημα στα μέλη της ομάδας. Η ομάδα συμπόνιας κατέληξε να αισθάνεται πιο ευγενική και πιο πρόθυμη να βοηθήσει άλλους από την ομάδα ενσυναίσθησης. 

Μείνετε συντονισμένοι στο «Καλοτάξιδο» καθώς θα αναρτηθούν περισσότερα άρθρα αναφορικά με την Ενσυναίσθηση και την Συμπόνια. 

Το «ταξίδι» που θα ακολουθήσει έχει σκοπό να προσφέρει περισσότερα για τη χρησιμότητά τους καθώς και για το πως κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει και να εκπαιδεύσει τον εαυτό του σε αυτές τις δυο οντότητες.